Het is de meest bekende spoorlijn van Noorwegen: de Flåm-spoorlijn, of zoals de Noren zelf zeggen: de Flåmsbana. Jaarlijks maken 900.000 reizigers gebruik van de spoorlijn. Niet om van A naar B te reizen, maar gewoon om te genieten van het uitzicht. De spoorlijn is daarmee uitgegroeid tot één van de grootste toeristische topattracties van Noorwegen. De spoorlijn kan dan ook niet ontbreken in onze reeks mooiste treinreizen.
Adembenemende rit
Volgens sommigen behoort de Flåm-spoorlijn zelfs tot de mooiste ter wereld. In elk geval komen toeristen over heel de wereld naar Noorwegen om een ritje met deze trein te kunnen maken. De spoorlijn is een aftakking van de Bergen-spoorlijn (Oslo-Bergen) en verbindt de dorpjes Flåm en Myrdal, beide dorpjes tellen amper vijfhonderd inwoners. De spoorlijn moet het dan ook hebben van de toeristen.
De trein trekt de mensenmassa’s vanwege het prachtige uitzicht. De bergrit begint in Flåm op 2 meter boven zeeniveau en klimt gedurende de rit omhoog naar 865,5 meter boven zeeniveau. Gedurende die rit heb je uitzicht op diepe ravijnen, watervallen, rivieren en steile bergen. De adembenemende rit gaat via 20 tunnels. Snel gaat de trein niet, want de reistijd varieert tussen de 50 en 60 minuten en dat voor een afstand van 20 kilometer.
De relatief lange reistijd voor de korte afstand hangt samen met de enorme helling van 55‰ (promille). Daarmee is het één van de steilste trajecten ter wereld. Bergopwaarts rijdt de trein maximaal 40 kilometer per uur, en als de trein daalt ligt het maximum zelfs op 30 kilometer per uur. Onderweg maak de trein een (foto)stop bij de indrukwekkende waterval Kjosfossen.
Aanleg van de spoorlijn
De aanleg van de spoorlijn was geen gemakkelijke opgave. In bijzonder de 20 tunnels. Slechts twee tunnels konden met machines worden uitgehakt, de rest moest handmatig gebeuren. Een meter tunnel uithakken kostte een maand arbeid. Met ruim 5.600 meters geplande tunnels was dit dus een enorme opgave. Tussen de 120 en 220 medewerkers waren dan ook jarenlang zoet met de aanleg van de spoorlijn. Na een bouwtijd van 16 jaar kon de spoorlijn in augustus 1940 eindelijk geopend worden. Eerst voor goederen, en in februari 1941 volgden twee reizigerstreinen per dag.
De eerste jaren reden er stoomtreinen op de lijn, maar al enkele jaren na de opening – in 1944 – werd de Flåm spoorweg als één van de eerste geëlektrificeerd. In de jaren die volgden steeg het aantal reizigers naar circa 115.000 per jaar. Toch werd het nut van de spoorlijn in twijfel getrokken, maar door de stijgende reizigersaantallen wist de lijn te overleven.
Van 1958 tot 1997 had de nachttrein Oslo – Bergen ook rijtuigen voor Flåm, die in Myrdal werden afgekoppeld. Dat maakte de regio een stukje beter bereikbaar, want in die tijd was het wegennetwerk zeer beperkt. In Flåm waren er bootverbindingen naar de meeste dorpen langs Sognefjorden. Post en vracht werden ook per spoor en vervolgens per schip vervoerd.
Steeds meer toeristen
De lijn is ooit bedacht om het vervoer voor de lokale bevolking te verbeteren. “Maar vanaf begin zijn er ook toeristen geweest”, legt productmanager Sindre Haugen Orvedal van de Flåm-spoorlijn uit. Door de jaren heen zijn dat er steeds meer geworden. Zo was mede door het toerisme het aantal reizigers in 1994 gegroeid naar 380.000.
Voor de lokale bevolking is de trein tussen Flåm en Myrdal inmiddels nauwelijks meer interessant. “Tegenwoordig zijn 98 à 99 procent van de reizigers toeristen”, vertelt Haugen Orvedal. Dat komt doordat in 1991 en later in 2000 het wegennetwerk aanzienlijk is verbeterd, waardoor de trein minder competitief werd. Toch wordt de lijn nog steeds deels gebruikt door de lokale bevolking. Bijvoorbeeld om toegang te krijgen tot de berggebieden zonder wegverbinding, waar sommigen vakantiehuizen hebben.
In 1998 is de spoorlijn overgegaan van de Noorse staatsspoorwegen – NSB – naar het private Flåm Utvikling. Het doel van het bedrijf is om de lijn commercieel te exploiteren als een toeristische lijn. Het richt zich met name op de marketing en sales, want de treinen en het personeel zijn nog steeds van de Noorse Staatsspoorwegen (voorheen bekend als NSB, nu genaamd Vy).
De groei van toeristen heeft de afgelopen 20 jaar fors doorgezet: het aantal reizigers is grofweg verdubbeld. Veel ruimte om te groeien tijdens het hoogseizoen is er niet meer. In het najaar en de winter is het aantal toeristen beperkt, en is er nog wel ruimte voor groei. Dat is ook direct het advies voor mensen die een hekel hebben aan massa’s toeristen: neem de trein in het najaar of de winter.
Andere mooie Noorse spoorlijnen
De Flåm-spoorlijn is zeker niet de enige mooie spoorlijn van Noorwegen. Ook Oslo – Bergen is de moeite waard. Aan deze lijn ligt Myrdal, waar de Flåmsbana begint. Ook een indrukwekkende spoorlijn is Trondheim – Bodø, in het noorden van Noorwegen. Ook dat kunnen alternatieven zijn voor mensen die een hekel hebben aan massa’s toeristen maar toch Noorwegen per trein willen ontdekken.
Praktische informatie
De dienstregeling tussen Flåm en Myrdal is seizoensgebonden. In de winterperiode (november t/m maart) rijdt de trein slechts vier keer per dag, terwijl de trein in het hoogseizoen (1 mei t/m 30 september) 10x per dag rijdt. In april en oktober rijdt er 6x per dag een trein op de Flåm-spoorlijn.
Ook de tarieven zijn seizoensgebonden. Een enkeltje voor de 20 kilometer lange spoorlijn kost in het hoogseizoen ongeveer 43 euro. Een retourtje is in verhouding goedkoper: 63 euro. Buiten het hoogseizoen (vóór 1 mei en ná 30 september) zijn tickets iets voordeliger: circa 37 euro voor een enkeltje en 50 euro voor een retourtje. Kinderen tussen de 6 en 17 jaar krijgen 50% korting.
Reis je met Interrail? Dan krijg je voor de trein Flåm – Myrdal 30% korting.
Flåm Railway Museum
Wil je meer weten over de geschiedenis van de Flåm-spoorlijn? Dan kun je terecht in het Flåm Railway Museum.
Foto’s: Sverre Hjørnevik sverrehjornevik.com/Flåm AS
Flåm spoorlijn in de winter
Flåmsbana in de zomerperiode
Omgeving en uitzicht van de Flam spoorlijn
Bergen spoorlijn
Wil je een mooie treinreis door Noorwegen maken? Dan is ook de Bergen Spoorlijn (Oslo – Bergen) een aanrader. Deze reis duurt 6,5 à 7,5 uur en is in verhouding met de Flåm-spoorlijn een stuk goedkoper. Al vanaf € 30 is een enkele reis te koop. Let wel: dit tarief is beperkt beschikbaar en wordt niet op iedere reisdag aangeboden. Voltarief zonder vroegboekkorting kost een enkeltje ongeveer € 100.
Fløibanen
Ook leuk als je in Bergen bent: de Fløibanen, de enige kabelspoorweg in Scandinavië. Deze kabelspoorbaan verbindt het centrum van Bergen met de top van de berg Fløyen. De kabelbaan is een van de best bezochte attracties in Noorwegen, en wordt jaarlijks door ongeveer een miljoen mensen gebruikt. De kabelspoorweg is 850 meter lang en overbrugt een hoogteverschil van 300 meter. Een ritje duurt ongeveer 5 minuten.
